Aktywni rodzice w pracy - program świadczeń

Komu przysługuje świadczenie aktywni rodzice w pracy

Świadczenie to przysługuje Ci, jeśli jesteś aktywnym zawodowo:

• rodzicem (matką albo ojcem), z którym dziecko wspólnie mieszka i pozostaje na jego utrzymaniu,
• opiekunem faktycznym dziecka (czyli faktycznie się nim opiekujesz i masz złożony wniosek do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka),
• rodziną zastępczą,
• osobą, która prowadzi rodzinny dom dziecka.

Świadczenie to przysługuje na wniosek i mogą go złożyć tylko wymienione osoby [1].

Co z obywatelami Ukrainy

Świadczenie aktywni rodzice w pracy nie przysługuje obywatelom Ukrainy ze statusem UKR, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi.

Na kogo przysługuje świadczenie

Świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje na każde dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia.

Dokładnie liczy się to następująco: od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko skończyło 12. miesiąc, do ostatniego dnia miesiąca przed tym, w którym dziecko skończy 36. miesiąc.

Świadczenie nie przysługuje, jeśli dziecko uczęszcza do żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego lub jest pod opieką dziennego opiekuna.

Co z dziećmi z niepełnosprawnością

Świadczenie może być wyższe, jeżeli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:

• konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
• konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Ważne!
Do wniosku nie musisz załączać tego orzeczenia, ponieważ pozyskamy dane o orzeczeniu z systemu EKSMOoN prowadzonego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). We wniosku wpisz numer tego orzeczenia (znajduje się w jego lewym górnym rogu) – razem z kropkami i ukośnikami.

Co z dziećmi w rodzinie zastępczej lub w rodzinnym domu dziecka

Na dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje Ci, jeśli jesteś osobą aktywną zawodowo i pełnisz funkcję rodziny zastępczej albo prowadzisz rodzinny dom dziecka [2].

Jakie warunki dotyczące aktywności zawodowej uprawniają do świadczenia

Jakie rodzaje aktywności zawodowej uprawniają do świadczenia

Świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje Ci, jeśli jesteś osobą aktywną zawodowo, czyli przede wszystkim:

1. masz ubezpieczenia emerytalne i rentowe [3], a więc:

• pracujesz na podstawie umowy o pracę,
• wykonujesz pracę nakładczą,
• pracujesz na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz jeśli współpracujesz z taką osobą,
• prowadzisz pozarolniczą działalność lub współpracujesz przy jej prowadzeniu,
• jesteś członkiem rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• jesteś posłem lub senatorem, który pobiera uposażenie,
• jesteś osobą duchowną,
• pobierasz stypendium: doktoranckie, sportowe, dla słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

2. masz ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników ustawowo (tzw. obowiązkowe ubezpieczenie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społęcznego – KRUS) albo przez co najmniej 12 miesięcy bez przerwy na swój wniosek (tzw. dobrowolne ubezpieczenie w KRUS);
3. pracujesz w służbach mundurowych, na podstawie stosunku służbowego (żołnierze zawodowi, policjanci, funkcjonariusze Agencji Wywiadu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, sędziowie, prokuratorzy, aplikanci Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury);
4. pobierasz:

• zasiłek macierzyński,
• zasiłek chorobowy (w tym zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego),
• zasiłek opiekuńczy,
• zasiłek wyrównawczy (w tym zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego),
• świadczenie rehabilitacyjne (w tym świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego),
• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy na podstawie Kodeksu pracy.

Ważne!
Nie dotyczy Cię to, jeśli pobierasz zasiłek lub świadczenie po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego (czyli np. pobierasz zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia).

Jaki jest minimalny poziom aktywności zawodowej, który uprawnia do świadczenia

Aby otrzymać świadczenie, musisz wykazać minimalny poziom przychodów, od których opłacane są składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (minimalny poziom podstawy wymiaru składki). Dotyczy on Ciebie oraz osoby, z którą wspólnie wychowujesz dziecko.

Jeśli wychowujesz dziecko wspólnie z drugą osobą

Jeśli jesteś rodzicem lub opiekunem, to jako osobę, z którą wspólnie wychowujesz dziecko, możesz wskazać:

• drugiego rodzica dziecka,
• małżonka,
• inną osobę, z którą zgodnie z oświadczeniem mieszkasz i wychowujesz dziecko (np. partnera).

Świadczenie przysługuje, jeśli oboje rodzice/opiekunowie osiągają przychód, którego podstawa wymiaru składek wynosi co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę (tzw. warunek łączonego poziomu aktywności zawodowej).

Od 1 lipca 2024 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 4300 zł.

Dodatkowo podstawa, od której opłacane są składki każdej z tych osób, nie może być niższa od:

• 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia,
• 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia – w przypadku osób, które prowadzą pozarolniczą działalność na preferencyjnych zasadach (korzystają z ulg: preferencyjne składki, ulga na start, mały ZUS plus).

Jeśli wychowujesz dziecko samodzielnie

Jeżeli samodzielnie wychowujesz dziecko, wówczas świadczenie przysługuje Ci pod warunkiem, że podlegasz ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy wynoszącej co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jak ustalany jest wymagany poziom aktywności zawodowej

Aby ustalić prawo do świadczenia aktywni rodzice w pracy, przyjmujemy, że:

• jeśli podlegasz ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym w ZUS (np. jesteś pracownikiem, zleceniobiorcą, prowadzisz działalność gospodarczą i opłacasz składki, w tym preferencyjne składki przez 24 miesiące i mały ZUS plus) – uwzględniamy podstawę wymiaru, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe;
• jeśli podlegasz ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników lub pozostajesz w stosunku służbowym (służby mundurowe, sędziowie, prokuratorzy) – spełniasz warunek osiągania przychodu w wysokości 100% minimalnego wynagrodzenia;
• jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i korzystasz z ulgi na start (czyli nie podlegasz ubezpieczeniom społecznym przez 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej) – spełniasz warunek opłacania składek od podstawy stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenia;
• jeśli pobierasz zasiłek (macierzyński, chorobowy, opiekuńczy), świadczenie rehabilitacyjne albo wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy na podstawie przepisów Kodeksu pracy – podstawa wymiaru składek jest taka, jaka byłaby przyjęta, gdyby zasiłek, świadczenie lub wynagrodzenie nie były pobierane w tym okresie, czyli ostatnio przyjęta do obliczenia składek;

jeżeli nie jest możliwe ustalenie podstawy wymiaru składek w ten sposób, za podstawę tę przyjmuje się kwotę zasiłku, świadczenia albo wynagrodzenia;

• jeśli pobierasz zasiłek wyrównawczy – przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględniamy kwotę tego zasiłku.

Przykład 1
Ojciec dziecka złożył wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy. Ojciec wychowuje dziecko wspólne z jego matką. Oboje pracują na umowę o pracę. Ojciec otrzymuje 350% minimalnego wynagrodzenia za pracę, natomiast matka pracuje na 1/3 etatu i zarabia 40% minimalnego wynagrodzenia.

Rodzice spełniają warunek łącznej aktywności zawodowej – ich łączna podstawa wymiaru składek jest większa niż 100% minimalnego wynagrodzenia.

Matka nie spełnia jednak warunku minimalnej aktywności zawodowej jednego z rodziców (tzw. warunek indywidualnej aktywności zawodowej), gdyż jej wynagrodzenie jest niższe od kwoty stanowiącej 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że prawo do świadczenia nie przysługuje.

Przykład 2
Matka samodzielnie wychowująca córkę złożyła wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy. Matka pracuje na umowę zlecenia. Wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek wynosi 120% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Matka spełnia warunek minimalnego poziomu aktywności zawodowej, który jest przewidziany dla osoby samodzielnie wychowującej dziecko.

Oznacza to, że prawo do świadczenia przysługuje.

Przykład 3
Matka samodzielnie wychowująca córkę złożyła wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy. Matka prowadzi pozarolniczą działalność, od której opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od preferencyjnej podstawy wymiaru, czyli 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Matka nie spełnia warunku minimalnego poziomu aktywności zawodowej, który jest przewidziany dla osoby samodzielnie wychowującej dziecko, czyli 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Oznacza to, że prawo do świadczenia nie przysługuje.

Przykład 4
Matka złożyła wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy na córkę, którą wychowuje wspólnie z ojcem dziecka.

Matka pracuje na ½ etatu i jej wynagrodzenie, od którego opłacane są składki, wynosi 60% minimalnego wynagrodzenia.

Ojciec dziecka prowadzi działalność gospodarczą i korzysta z ulgi na start, czyli w jego sytuacji podstawa wymiaru składek wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia.

Warunek indywidualnej aktywności zawodowej spełnia każde z rodziców.

Rodzice nie spełniają jednak warunku łącznej aktywności zawodowej, ponieważ łączna podstawa wymiaru składek w ich przypadku wynosi 90% minimalnego wynagrodzenia w miesiącu. Oznacza to, że prawo do świadczenia nie przysługuje.

Co z przerwą w aktywności zawodowej

Jeśli pobierasz świadczenie i ty albo osoba, która wspólnie z Tobą wychowuje dziecko, przestajecie spełniać warunki dotyczące aktywności zawodowej, świadczenie przysługuje do końca następnego miesiąca po tym, w którym te warunki nie są spełnione.

Możesz skorzystać z tej zasady dwa razy, w czasie kiedy świadczenie przysługuje na dziecko (między pierwszym dniem miesiąca, w którym dziecko skończyło 12. miesiąc, a ostatnim dniem miesiąca przed tym, w którym dziecko skończy 36. miesiąc) [4].

Przykład 5
Ojciec pobiera świadczenie aktywni rodzice w pracy na syna. Zostało ono przyznane od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2026 r. Ojciec wychowuje syna wspólnie z matką dziecka. Ojciec jest pracownikiem i otrzymuje 250% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Matka prowadzi firmę, z której opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Od 1 lipca 2025 r. matka zakończyła prowadzenie firmy.

W tej sytuacji ojciec zachowuje prawo do świadczenia do 31 sierpnia 2025 r. (do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym matka nie spełnia warunku w zakresie aktywności zawodowej).

Ile wynosi świadczenie aktywni rodzice w pracy

Świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje Ci w wysokości:

1. 1500 zł miesięcznie na dziecko,
2. 1900 zł miesięcznie – jeżeli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:

• konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
• konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Miesięczna kwota świadczenia jest niepodzielna. Oznacza to, że przysługuje Ci w pełnej wysokości, także w przypadku, gdy prawo do świadczenia powstało w trakcie miesiąca, np.:

• w sytuacji, gdy dziecko zostało przyjęte do rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka w połowie lub pod koniec miesiąca, ponieważ prawo przysługuje od dnia faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej/rodzinnym domu dziecka,
• w sytuacji gdy rodzic/opiekun rozpoczął aktywność zawodową w trakcie miesiąca (ale spełnił od tego miesiąca warunek minimalnego poziomu aktywności zawodowej).

Gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną, kwotę świadczenia aktywni rodzice w pracy ustala się każdemu z rodziców w połowie wysokości, czyli odpowiednio: 750 zł albo 950 zł miesięcznie.

Od świadczenia nie pobiera się:

• zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,
• składek na ubezpieczenia społeczne,
• składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Świadczenie nie podlega egzekucji administracyjnej i komorniczej.

Kiedy nie przysługuje świadczenie aktywni rodzice w pracy

Świadczenie nie przysługuje, jeżeli:

• dziecko uczęszcza do żłobka, , klubu dziecięcego lub jest pod opieką dziennego opiekuna – w takim przypadku można ubiegać się o świadczenie aktywnie w żłobku lub aktywnie w domu,
• dziecko uczęszcza do przedszkola– w takim przypadku można ubiegać się o świadczenie aktywnie w domu,
• w czasie, gdy ubiegasz się o świadczenie aktywni rodzice w pracy albo je pobierasz, pozbawiono Cię władzy rodzicielskiej,
• na to samo dziecko za dany miesiąc:Tobie lub członkowi Twojej rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia aktywni rodzice w pracy (nie dotyczy to świadczeń z państw UE/EFTA oraz Wielkiej Brytanii).
  • przyznaliśmy Ci świadczenie aktywnie w żłobku,
  • przyznaliśmy Ci świadczenie aktywnie w domu,

Gdzie i jak złożyć wniosek

Wniosek możesz złożyć tylko elektronicznie od 1 października 2024 r.

Nie rozpatrzymy wniosków złożonych w formie papierowej.

Jakie oświadczenie dodać we wniosku

We wniosku o świadczenie aktywni rodzice w pracy złóż oświadczenie o wychowywaniu dziecka z małżonkiem, drugim rodzicem dziecka lub z inną osobą albo o samodzielnym wychowywaniu dziecka. Gdy wychowujesz dziecko wspólnie z inną osobą, wskaż również, że ta osoba mieszka razem z Tobą i dzieckiem [5].

Jakie dokumenty dołączyć do wniosku

Dla rodziców z opieką naprzemienną

Dołącz do wniosku prawomocne orzeczenie sądu potwierdzające opiekę naprzemienną.

Dla cudzoziemców

Dołącz do wniosku dokument potwierdzający legalny pobyt w Polsce wraz z dostępem do rynku pracy (np. karta pobytu z dostępem do rynku pracy).

Może to być w szczególności:

1. jeśli mieszkasz w Polsce:

• karta pobytu – na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 ustawy o cudzoziemcach,
• karta pobytu i decyzja o udzieleniu zezwolenia na pobyt na terytorium Polski lub inny dokument, który uprawnia Cię do pobytu i pracy w Polsce;

2. jeśli mieszkasz w innym państwie członkowskim UE/EFTA i nie jesteś jego obywatelem – dokument potwierdzający legalność pobytu w tym państwie.

Dla opiekuna faktycznego

Jeśli jesteś opiekunem faktycznym, dołącz do wniosku:

• zaświadczenie sądu opiekuńczego lub ośrodka adopcyjnego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka – zaświadczenie to musi zawierać datę wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka oraz
• oświadczenie o dacie przyjęcia tego dziecka na wychowanie.

Dla osoby sprawującej pieczę zastępczą (rodzic zastępczy, rodzinny dom dziecka)

Jeśli jesteś rodzicem zastępczym lub prowadzisz rodzinny dom dziecka, dołącz do wniosku zaświadczenie powiatowego centrum pomocy rodzinie o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka wraz z datą umieszczenia w pieczy.

Na jaki okres ustalamy prawo do świadczenia

Prawo do świadczenia aktywni rodzice w pracy ustalamy na okres między pierwszym dniem miesiąca, w którym dziecko skończyło 12. miesiąc, a ostatnim dniem miesiąca przed tym, w którym dziecko skończy 36. miesiąc, czyli do 35. miesiąca.

Prawo do świadczenia aktywni rodzice ustalamy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek [6].

Jak wypłacamy świadczenie

Świadczenie aktywni rodzice w pracy przekazujemy na rachunek bankowy, który podasz we wniosku.

Jak się z Tobą skontaktujemy

Jeśli przyznamy Ci świadczenie, nie będziemy wydawać decyzji. Informację o przyznaniu świadczenia przekażemy na Twoje konto na PUE ZUS.

Całą korespondencję w sprawie programu Aktywny Rodzic prowadzimy z Tobą przez PUE ZUS. Informację o tym, że na PUE czekają na Ciebie pisma w sprawie świadczenia, możemy też przesłać w wiadomości e-mail lub SMS – jeśli we wniosku podasz swój adres e-mail lub numer telefonu.

Jeśli nie wypełnisz wniosku poprawnie, poprosimy Cię o jego poprawienie w ciągu 14 dni.

Jeśli nie złożysz wymaganych dokumentów, poprosimy Cię o ich dostarczenie i wyznaczymy Ci termin od 14 do 30 dni.

Jeśli nie poprawisz lub nie uzupełnisz dokumentów w wyznaczonym terminie, nie rozpatrzymy Twojego wniosku.

Jeśli będziemy mieć wątpliwości, czy spełniasz warunki do tego, by otrzymywać świadczenie aktywni rodzice w pracy, w szczególności warunek mieszkania w Polsce, możemy Cię poprosić o udzielenie nam informacji w tej sprawie w wyznaczonym terminie [7].

Jak się odwołać od decyzji ZUS

Wydamy decyzję w sytuacji:

• odmowy przyznania świadczenia,
• uchylenia prawa do świadczenia,
• zmiany wysokości świadczenia,
• nienależnie pobranego świadczenia.

Decyzję doręczymy Ci tylko elektronicznie – na PUE ZUS.

Od decyzji możesz się odwołać do prezesa ZUS w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji.

Od decyzji prezesa ZUS przysługuje Ci skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Złóż ją w ciągu 30 dni od doręczenia decyzji – za naszym pośrednictwem.