Koty, które możemy spotkać na ulicach naszego miasta dzielimy na dwie grupy - koty bezdomne i koty wolno żyjące. Koty wolno żyjące w mieście mają status zwierząt wolno bytujących i zgodnie z interpretacją obecnie obowiązującej ustawy są zwierzętami półdzikimi, żyjącymi w ekosystemie miasta, przy wsparciu człowieka.
Rozróżnienie kota wolno buntującego od domowego zazwyczaj jest proste - zwierzę dzikie nie szuka towarzystwa człowieka, wręcz unika bliższego kontaktu - zazwyczaj jest w stanie zbliżyć się jedynie do osób stałe je dokarmiającej. Z kolei kot domowy (czyli żyjący na co dzień w warunkach domowych, przy człowieku) w przypadku porzucenia, zabłąkania się, staje się zwierzakiem bezdomnym.
Koty wolno żyjące stanowią ważny element ekosystemu miejskiego; w ogromnej mierze pomagają w ograniczaniu liczby gryzoni - myszy i szczurów roznoszących groźne choroby. Już sam fakt kociej obecności powoduje, że samica szczura nie zakłada gniazd w tych miejscach. Interesujące jest, że najedzony, zdrowy osobnik, obrośnięty futrem, daje sobie radę znacznie lepiej i chętniej poluje na gryzonie niż kot, który niedojada. Natomiast ciekawostką jest, że miasta, w których żyje zbyt mała
liczba kotów wolno żyjących borykają się z problemem nadmiernej ilości szczurów i nie są w stanie poradzić sobie z tym bez kotów.
Jednym ze sposobów pomocy ze strony człowieka jest właśnie dokarmianie tych zwierząt. Cel ten jest po części realizowany przez miejski program dot. opieki nad zwierzętami. Karmiciele z terenu miasta Wejherowa mogą w Wejherowskim Zarządzie Nieruchomości Komunalnych pobierać karmę dla stad, które dokarmiają. Jest również możliwość pobrania bezpłatnie domków dla kotów dziko żyjących.
Koty z terenu miasta są również systematycznie wyłapywane przez karmicieli i wolontariuszy na zabiegi kastracji, aby ich populacja zanadto się nie rozrastała i aby dla tych, które żyją wystarczyło przestrzeni do egzystowania oraz miejsc do polowań. Jest to też najlepsza forma zapobiegania bezdomności zwierząt.
Ustawa o ochronie zwierząt traktuje koty, jako dobro ogólnonarodowe i daje im prawo do życia na wolności w wybranym przez siebie miejscu. Nie mogą być przeganiane ani płoszone.
Ustawa wymaga humanitarnego traktowania wszystkich zwierząt, dlatego osoba, która znęca się nad nimi, musi liczyć się nie tylko z karą grzywny do 100 tys. zł, lecz także wyrokiem pozbawienia wolności do lat trzech. Za znęcanie uznaje się nie tylko bicie zwierzęcia lub utrzymywanie go w niewłaściwych warunkach, ale także niezapewnienie mu jedzenia, wody oraz leczenia. Jest nim również złośliwe straszenie i drażnienie. Zatem wyłapywanie, płoszenie, przeszkadzanie w karmieniu jest kwalifikowane jako znęcanie się. Natomiast za zniszczenie mienia, np. kociej budki, są konkretne konsekwencje, wynikające zarówno z kodeksu karnego, jak i cywilnego. Po zebraniu materiału dowodowego takie sprawy powinny być kierowane na policję. Upoważniona do działania jest również straż miejska i inspekcja weterynaryjna. Świadek znęcania się może także zawiadomić najbliższy oddział lub organizacje działające na rzecz ochrony zwierząt.
Również spółdzielnia lub wspólnota mieszkaniowa powinny przestrzegać ustawy o ochronie zwierząt, nie mogą zatem zabraniać dokarmiania i bytowania wolno żyjących kotów, jednak karmiciel zobowiązany jest do utrzymywania miejsca karmienia w czystości. Co więcej, powinny zwłaszcza zimą pomagać przetrwać im trudniejszy okres, udostępniając konkretne pomieszczenia, np. piwniczne, miejsca na podwórkach w celu ustawienia kocich domków, a przez cały rok włączać się w akcje sterylizacji i dbania o higienę miejsc, w których koty przebywają.
